2021 yılı işçi sınıfı eylemlerini değerlendiren raporumuz hazır.
Bu rapor 2021’de gerçekleştirilmiş ve basına yansımış işçi sınıfı eylemleri üzerinedir. 2015 İşçi Sınıfı Eylemleri Raporu ile başladığımız raporların yedincisidir. Önceki raporlar gibi, verileri haber ta – raması yoluyla elde ettik. Bunun için emek haberleri üzerine uzmanlaşmış üç haber sitesini (Evrensel gazetesi, Kızıl Bayrak, Sendika.org) ve bir medya takip ajansı aracılığıyla tüm yerel ve ulusal yazılı basını taradık. Pek çok vakada haberlerde bulamadığımız kimi ayrıntılara ulaşmak için ayrıca internet taraması yaptık, ilgili sosyal medya hesaplarından faydalandık ve ilgili sendikalar ile iletişime geçtik.
2021 yılında basına yansıyan 1.480 tekil işçi ve memur eylemi tespit edilmiştir. Bir diğer deyişle, Türkiye işçi sınıfı 2021’de her gün ortalama 4 eylem gerçekleştirmiştir.
Emek Çalışmaları Topluluğu (EÇT), 2014 yılı Eylül ayında bir grup akademisyen, araştırmacı ve sendika uzmanının koordineli çalışma imkanları üzerine gerçekleştirdiği bir dizi buluşma sonucu doğdu. Diğer yandan EÇT emek meselesi üzerine çalışan akademisyen ve araştırmacıların katıldığı çeşitli toplantılar ve atölyeler düzenlemiş ve 2018 ve 2019 yıllarında iki sendika okulu programı örgütlemiştir ve emek çalışmaları kaynakçaları hazırlamıştır.
Raporu indirmek için aşağıdaki bağlantıyı kullanabilirsiniz.
2020 yılında basına yansıyan 1.596 tekil işçi ve memur eylemi tespit edilmiştir. Bir diğer deyişle, Türkiye işçi sınıfı 2020’da her gün ortalama 4 eylem gerçekleştirmiştir.
Aynı mesele için artarda yapılan tekil eylemleri, örneğin bir iş yerinde belli bir sorunla alakalı artarda yapılan eylemleri, tek bir vaka altında topladığımızda 1.596 tekil eylem 706 eylem vakası altında toplanmaktadır. Bunlar içinde iş yeri temelli, genel ve dayanışma eylemi vakaları yer almaktadır. İş yeri temelli eylem vaka sayısı 389, genel eylem vaka sayısı 304, dayanışma eylemi vaka sayısı ise 13’tür.
2019’da 617 olan toplam vaka sayası 2020’de 706’ya çıkmış, tekil eylem sayısı ise daha dramatik bir artışla 1061’den 1596’ya çıkmıştır. 2020’nin Mart ayından itibaren Korona virüs salgının hakim olduğu bir sene olduğunu düşünecek olursak bu artış dikkat çekicidir. Bu artış büyük oranda genel eylemlerden kaynaklıdır. Haziran ve Kasım aylarında olmak üzere iki kez gündeme getirilen ve kıdem tazminatını zedeleyici yasa tasarılarına karşı DİSK ve Türk-İş’in yapmış olduğu, toplamda 124 genel eylem vakasında topladığımız eylemler, artışın temel sorumlusudur.
İş yeri temelli eylemlerde ise hafif bir düşüş gerçekleşmiş, 2016 ile 2019 arasında 420 ila 430 arasında seyretmiş olan iş yeri temelli vaka sayısı 2020’de 389’a inmiştir. Bu hafif düşüşü salgın sebebiyle yaşanan kapanmalar, eylem yasakları ve Nisan ayında uygulamaya konan “ücretsiz izin” uygulaması ile bağlantılandırmak yanlış olmaz. “Ücretsiz izin” uygulaması ile işten atmak kağıt üzerinde kısıtlanırken, patronlara işçilerine ücretsiz izin verme konusunda tam yetki verildi. Günlük 39 TL’lik bir ödeme karşılığında işçinin kıdem tazminatı, işsizlik ödeneği, başka bir iş arama gibi haklarını askıya alan bu uygulama özellikle sendikalaşma mücadelelerinin başarıya ulaşmasını neredeyse imkansızlaştırdı.
En azından ilk yarısında daha demokratik bir ortamın söz konusu olduğu 2015 yılında 628 olan iş yeri temelli eylem vakası sayısı, sürekli artan bir otoriterleşme sürecinin hüküm sürdüğü 2016-2019 yıllarında 420-430 bandına inmiş, 2020’de de hükümetin salgında patronları kollayan uygulamaları ile 389’a inmiş oldu.
2020’de dikkat çekici olan birkaç eylem dalgasını analım. Metal sektöründe görüşmeleri süren toplu iş sözleşmesine ilişkin Ocak ayında 36 fabrikada gerçekleşen eylemler, iş yeri temelli vakaların neredeyse onda birini oluşturmuştur. Ocak sonu ve Şubat başında toplu iş sözleşmesi imzalanmış, metal işçileri ilk altı ay %18,5 ikinci altı ay %6’lık bir zam elde etmiştir. Yukarıda da andığımız kıdem tazminatı eylemlerinin bir kez daha altını çizelim: Kıdem tazminatını zedeleyecek iki yasa tasarısına karşı DİSK ve Türk-İş, önce Haziran sonra da Ekim ve Kasım aylarında onlarca şehirde toplamda 124 eylem vakası tertiplemiştir. Bu eylemler hedefine ulaşmış, eylemler sonucunda hükümet ilgili yasa maddesini geri çekmiştir. Korona salgınına karşı iş yerinde yeterli önlemlerin alınmaması iş yeri temelli eylemler içinde birinci sırada gelen eylem nedeni olmuştur. 389 iş yeri temelli vakasından 86’sında bu konunun eylem sebepleri arasında yer aldığı vurgulanmalıdır. 2020’nin en dikkat çekici ve umut verici eylemlerinden biri Uyar Madencilik işçilerinin Bağımsız Maden-İş’in öncülüğünde gasp edilen tazminatları için gerçekleştirdiği, Ocak’tan Kasım’a yayılan direniştir. 2021 yılında netleşeceği üzere, madenciler eylemleri sayesinde bine yakın madencinin tazminatını almayı başarmıştır.
Nisan 2019’da gerçekleştirdiğimiz akademik buluşmanın İşçi Sağlığı ve Güvenliği atölye sonuçlarını sunuyoruz. İndirmek için buraya tıklayınız.
Raporda mevcut çalışmalar, eksik alanlar ve çözümler üzerine değerlendirme yaptık. Alanda çalışan araştırmacılar için yol gösterici ve teşvik edici olacağına inanıyoruz.
Bu rapor alanın tüm tartışmalarını kapsamaktan uzaktır. Dileğimiz katkılarınızla bu raporun zenginleşmesidir.
Diğer atölyeler ise şu başlıklarda gerçekleşmişti:
Nisan 2019’da gerçekleştirdiğimiz akademik buluşmanın Göçmen Emeği atölye sonuçlarını sunuyoruz. İndirmek için buraya tıklayınız.
Raporda mevcut çalışmalar, eksik alanlar ve çözümler üzerine değerlendirme yaptık. Alanda çalışan araştırmacılar için yol gösterici ve teşvik edici olacağına inanıyoruz.
Bu rapor alanın tüm tartışmalarını kapsamaktan uzaktır. Dileğimiz katkılarınızla bu raporun zenginleşmesidir.
Diğer atölyeler ise şu başlıklarda gerçekleşmişti:
27 Nisan 2019
tarihinde Boğaziçi Üniversitesi kampüsünde gerçekleştirdiğimiz akademik buluşma
verimli bir şekilde sona erdi. Toplantıya emek alanında çalışma yapan EÇT
üyeleri de dahil 35 araştırmacı katıldı.
Toplantı ile
çeşitli başlıklarda mevcut çalışmalar, literatür, eksik alanlar ve çözümler
üzerine değerlendirme yapıldı.
Çalışma tüm gün ve iki bölümden oluştu. İlk bölümde tematik bir şekilde 5-10 kişiden oluşan 5 grup oluşturuldu. Bu gruplar şu başlıklarda atölye çalışması yaptılar:
Günün ikinci
yarısında ise her grup toplantı sonuçlarını genel gruba sundu.
Bundan sonrasında
atölye sonuçlarından ve sunum sırasında yürütülen tartışmalardan yola çıkarak hazırlayacağımız
raporu yazıp en kısa zamanda sizlerle paylaşacağız.
Çalışmaya verdikleri destek için Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumuna ve FES’e teşekkür ederiz.
Not: EÇT daha önce 2014 yılında kendini tanıtmak ve araştırma taleplerini toplamak, 2016 yılında emek alanında çalışanların iletişimini güçlendirmek amaçlı akademik buluşmalar düzenlemişti.
23 Kasım, Cuma günü veriyi zengileştirme temalı araştırma yöntemi buluşmalarımızın ilkinde Prof. Ayşen Uysal’ı dinledik.
Buluşmada EÇT’de basın taraması yoluyla, yıllık olarak topladığımız ve analiz ederek raporladığımız işçi eylemlerini sosyal hareketler literatüründen beslenerek değerlendirme imkanı üzerine tartışma yürüttük.
Buluşma sosyal hareketler üzerine farklı dillerde, ulusal ve uluslararası yayınlara sahip Prof. Dr. Ayşen Uysal katılımıyla gerçekleşti. Uysal katılımcılara toplumsal hareketler literatürünü tanıttı.
Yıllık EÇT raporu için yeni değişkenler ve değerlendirme önerilerini paylaşan Uysal sayısal analize ek olarak nitel yöntemlerle bakılacak yerler konusunda yaratıcı içgörüleri bizlerle paylaştı.
Araştırma yöntemleri buluşmalarına çeşitli misafirlerle bundan sonra da devam edeceğiz.
Emek Çalışmaları Topluluğu 